In 2011 en 2012 heb ik in een tweetal Haagse verpleeghuizen Tai Chi-lessen gegeven aan dementerende ouderen. Ik was ingehuurd door HWW Zorg (Haagse Wijk- en WoonZorg, in de gezondheidszorg van Den Haag) voor wekelijkse bijeenkomsten op de dagbehandeling voor ouderen met dementie / Alzheimer. Vanwege de positieve ervaringen die ik destijds heb gehad met deze lessen, was ik nog altijd van plan om er iets over te schrijven op dit blog. Bij deze.
N.B. Voor geïnteresseerden is onderaan dit artikel een pdf te openen met daarin het volledige verslag over 8 maanden Tai Chi en dementie.
De ‘meneer van de Chinese gymnastiek’
Elke week opnieuw (dementie…) werd me door sommige cliënten gevraagd wat ik kwam doen wanneer ik arriveerde op de dagbehandeling. Een enkeling hielp het om te zeggen dat ik Tai Chi kwam geven, je weet wel: Chinese gymnastiek. Maar veel meer ging mijn aanwezigheid voor de cliënten leven wanneer ik begon met het voordoen van de eerste oefening. Tekenen van herkenning werden zichtbaar, oplichtende gezichten. Al vlot kwamen de meesten zelf ook in beweging. Hun lichaam had zich de oefeningen herinnerd die we vorige week ook hadden gedaan. Hun geest was gevolgd.
Je lichaam onthoudt zaken anders, soms veel beter, dan je geest…
Je lichaam kan onthouden wat je hersenen kunnen vergeten
In hun hersenen waren de cliënten de oefeningen vergeten. Maar met hun lichaam kenden ze die nog. Elke week gingen ze vooruit, omdat hun lichaam bleef leren. Elke week was mijn aanwezigheid nieuw voor velen, maar waren de oefeningen zélf al bekend – van binnenuit. Dát was een waardevolle ontwikkeling. Want nu konden ze meedoen aan iets wat vertrouwd aanvoelde, waarvoor ze niet bang hoefden te zijn of wat hen gedesoriënteerd zou achterlaten. Voor even werden ze niet geconfronteerd met hun onvermijdelijke achteruitgangsproces, maar was er iets wat ze kenden en konden, en wat nog lekker aanvoelde ook.
Nog eens doen, nog eens doen, nog eens doen
De werking van Tai Chi werd zo op een prachtige wijze benut:
- De vele herhalingen van de bewegingen trainden het lichaamsgeheugen van de cliënten.
- De eenvoud van de bewegingen maakte het toegankelijk om mee te doen. Zelfs dementerenden die al diep in zichzelf waren weggezakt, vonden soms weer herkenning bij de eenvoud van tellen, herhalen, hoog-laag bewegen, enzovoorts. Ineens was er een beetje contact met het heden.
- De kracht van de Tai Chi-bewegingen zelf, die zo zijn ontworpen dat de energiestroom van je lichaam maximaal op gang komt en dat blokkades kunnen oplossen.
Een unieke ingang
Gaandeweg elke les begon voor velen het voornaamste energetische effect van Tai Chi op te treden: het zinken (zo je wilt: aarden, zakken, tot rust komen). Hoge denk- en doe-energie werd lage zijns-energie. Voor even geen onrust meer, minder het gevoel hebben verloren te zijn, even niet die drang om ergens heen te gaan. Maar wel een moment in contact met jezelf en aanwezig in het hier en nu…
Zo boden de Tai Chi-lessen een unieke ingang tot de doelgroep. In plaats van de moeizame of zelfs onmogelijke weg via het verstand, begrip van situaties of sociale interactie, kwam er een directe verbinding tot stand via hun lichaam en de onderliggende energiestroom. Verbazingwekkend om te merken dat mensen die al langere tijd geen woord meer hadden uitgebracht of zelfs maar een teken van connectie hadden vertoond, ergens diep weg geactiveerd werden en – al was het maar een kort moment – in contact met het heden en hun buitenwereld kwamen.
Pijnlijk, mooi en verwarmend
Voor mijzelf was het een intense ervaring om deze lessen te mogen geven: pijnlijk om te zien hoe wij, mensen, door dementie in verval kunnen raken, gevangen in een leven dat we niet meer kennen, onveilig en angstig. Mooi om te zien hoeveel schoonheid en humor (relativeren helpt!) er kan ontstaan als conventies wegvallen. En verwarmend om te voelen dat het stromen van energie altijd doorgaat en dat het mogelijk en zelfs de bedoeling is om daarin te blijven delen.
Want dit is wat ik wekelijks met al mijn zintuigen, mijn hart en mijn intuïtie beleefde: de stroom van energie loopt altijd door, sterker dan ons lichaam, dieper dan onze persoonlijkheid, groter dan onze ziel.
Voor deze ervaring ben ik intens dankbaar.
Voor wie meer wil weten
Er is natuurlijk meer over te zeggen, en dat heb ik ook gedaan. Lees daarvoor dit verslag over 8 maanden Tai Chi en dementie:
Zo ken ik jou. Degelijk, helder en hartverwarmend!
Dankjewel.
Mooie gedachten,
Wellicht komt er nog weer een kans om die in praktijk toe te passen.
Ik hoop het. Het is mooi om op deze manier een bijdrage te kunnen leveren aan het welzijn van een kwetsbare groep mensen.
Hè Matthijs…. Mooi persoonlijk verslag… Ik attendeer in ieder geval mensen die ik ken en die werkzaam zijn binnen de ouderenzorg op dit blog!
Dank je. Het zou mooi zijn als anderen kunnen profiteren van mijn ervaringen.
Hi. Ik heb een paar jong cliënten met dementie die graag tai chi willen doen. Ze zijn woonachtig in Leiden. Geeft je misschien les ook in Leiden? Of ken je iemand in Leiden die Tai chi met de zorgvraag van mensen met dementie kan toepassen?
Groeten
Elena Impagliazzo
Casemanager Dementie