Matthijs Winnubst, kunstschilder en tai-chi instructeur in Den Haag | Blog | Blog

Dag 16

Vandaag stond in het teken van puzzelen. Vind ik leuk.

Daardoor wel een enigszins technisch en misschien onduidelijk verhaal in deze blogpost. Maar ik kan even niet anders – ik zit middenin het puzzelproces en daar wil ik blijven ook.

Aanvankelijk was ik van plan om vandaag de onderschildering van de bomen te schilderen. Maar ik heb het plan gewijzigd: bij nader inzien leek het me logischer om eerst te werken aan de definitieve uitvoering van de gebouwen. Omdat de bomen voor/boven (takken) de gebouwen komen te staan/hangen. Anders moet ik straks tussen de takken door de lichtval op de achtergrond gaan aanbrengen. Zou niet handig zijn.

Nu het schilderij voor het overige wel in de onderschildering staat, kan ik aan de toplagen beginnen: kleurstelling, detaillering, lichtval, contrasten, dieptewerking, enzovoorts.

Op het schetsdoek ben ik gaan zoeken naar de juiste kleur en toon voor, om te beginnen, de platte daken en de bakstenen muren. Omdat die het meest bepalend zijn in het verloop van het beeld van dichtbij naar de verte. Daarna op het grote doek ook wat testen gedaan.

• Kleur: een tint van grijs. Verscheidene varianten geprobeerd. De daken die ik nu heb geschilder, droogden nogal bruingrijs op. Beviel me niet. Daarna een stukje blauwgrijs geprobeerd. Veel beter, straks een mooi contrast met de sienna-tonen van de bakstenen.
• Toon: te fel (wit) ziet er niet uit, dan wordt het een kunstmatig oplichtend schilderij. Te flets ziet er ook niet uit, dan gebeurt er niets. Dus een middentoon benodigd, waarmee je het schilderij ‘gelooft’.

De werkvolgorde waarvan ik nu hoop dat die gaat werken: eerst vooraan de juiste kleur en toon aanbrengen, naar achteren toe het contrast verminderen en de kleuren verzachten.

Morgen verder!

Op het plaatje hieronder het resultaat van de testen op het grote doek.

klik voor vergroting

Tenslotte heb ik vandaag gewerkt aan het bepalen van de richting van de schaduwen van de torenflats. Daarover morgen meer.

Dag 15

Vanochtend de laatste hand gelegd aan de onderschildering van de gebouwen. Al met al heeft deze fase behoorlijk wat tijd gekost, meer dan ik gepland had. Vooral het straktrekken van de portiekwoningen heeft veel extra uren gevraagd. Gisteren heb ik bovendien de beslissing genomen om alle gebouwen dezelfde hoogte te geven. Dat heeft me nog een extra ochtend beziggehouden. Geeft nu een rustiger beeld – en daar was het om te doen. De ruimte in de verte heb ik ook van een nieuwe laag voorzien. De onderschildering is nu klaar op de bomen na. Om op schema te blijven wil ik daarvoor dit weekend nog een paar uur uittrekken. Stil en rustig op m’n atelier, echte Yin-tijd.

(Yin-tijd? Lees hieronder verder.)

klik voor vergroting

Wanneer ik nu naar het doek kijk, komt het somber op me over. Kan er nóg meer bruin, zwart en grijs gecombineerd worden in een geometrisch patroon? Voor mij vormt het evenwel de ideale ondergrond om een stil schilderij te maken. De lichtere tonen die ik volgende week ga aanbrengen, zullen er niet uit gaan knallen, maar van onderaf gedekt worden. De rust zit er al in.

Yin & Yang

En wat dan nog, als het schilderbij ‘somber’ is? Moeten alle schilderijen altijd mooi, vrolijk, aangenaam zijn? Dit lijkt me een goed moment om de begrippen Yin en Yang erbij te halen, die in m’n Tai Chi-lessen een essentiële rol spelen.

In het Chinese Taoïsme wordt gesteld dat het universum is opgebouwd uit de twee tegengestelde principes Yin en Yang.

Yin is het principe van stilte, naar binnen keren, herfst en winter, vergankelijkheid, kou, het noorden, de maan, het vrouwelijke.

Yang is het principe van beweging, creatie, lente en zomer, bloei, warmte, het zuiden, de zon, het mannelijke.

Yin en Yang kunnen niet zonder elkaar, ze vullen elkaar volledig aan. Denk bijvoorbeeld aan compost (yin) en de bloem die erop groeit (yang), een topsporter (yang) die voldoende tijd moet vrijhouden voor rust en herstel van zijn spieren (yin), de nacht (yin) waarin we uitrusten van de dag (yang).

In de westerse wereld zijn we geneigd om vooral Yang te willen meemaken: actie, afleiding, spullen kopen, alleen maar fijne emoties voelen. Met het verwaarlozen van Yin-aspecten verliezen velen hun balans. Het is voor iedereen nodig om tot rust te komen, zichzelf te voelen, verdriet te ondergaan, gebeurtenissen te verwerken, inspiratie op te doen voor hernieuwde creatie en actie.

En nu terug naar de kunst. Een ‘somber’, rustig schilderij kan je helpen om met Yin in contact te komen, even stil te staan, met onverwerkte gebeurtenissen in contact te komen. Om vervolgens een ‘vrolijk’ schilderij op waarde te kunnen schatten – om wat het ís, niet om je van een depressie af te houden. Daarom houd ik van schilderijen met lelijke gebouwen, kliko’s, coniferen en regen. Omdat ze Yin zijn.

Hieronder een typerend Yang-voorbeeld, een schilderij dat ik in 2005 heb gemaakt: Samen op de brommer. De kleuren knallen eruit, er zit beweging in, het gaat om actie, emotie, uiterlijk vertoon.

‘Samen op de brommer’, Matthijs Winnubst, 2005

Dag 13

Vandaag gewerkt aan het aanpassen van de compositie. De stad is nog niet eens gebouwd, of ik heb de eerste huizenblokken alweer gesloopt. En vervangen door nieuwe. Reden is dat het ritme van de vierkante gebouwen vooraan niet goed doorliep in de rijen portiekwoningen achteraan (zoals ik ze voor me zie hier in Den Haag).

klik voor vergroting

Kun je een schilderij vooraf 100% uitdenken?

Had ik niet twee dagen geleden, toen ik de daken van de portiekwoningen schilderde, kunnen zien dat ze op een ‘verkeerde’ plek stonden? Ja en nee.
Ja, omdat het gewoon duidelijk is – de gebouwen vooraan staan er toch al? Alleen maar lijnen doortrekken. Duh.
En nee, omdat het soms niet te doen is om alle factoren vooraf te overzien of overal aan te denken. Het gaat niet alleen om de compositie, maar ook om kleur, toon, stijl, perspectief, mate van detaillering, techniek, enzovoorts. Dan werkt het voor mij beter om gewoon maar te beginnen en (indien nodig) tussentijds bij te sturen.

Omdat ik me in dit geval concentreerde op de perspectieflijnen en op de kleur van de onderschildering, heb ik de positie van de portiekwoningen klakkeloos overgenomen van een paar onduidelijke schetslijnen. Pas gisteren, toen er lijn in het geheel kwam na het afbeelden van de muren, realiseerde ik me dat het ritme van de gebouwen een essentieel aspect is van dit schilderij. Aanpassen dus.

Het gaat om de weg…

Maar mijn blogboodschap van vandaag is vooral deze: soms komen bepaalde inzichten over een doek pas gaandeweg het schilderproces. Terwijl het schilderij zich ontvouwt, gaat het zélf duidelijk maken wat zijn eigen essentie is. Dan kan ik beter alle plannetjes in de vuilnisbak gooien en me overgeven aan de bedoeling die aan de oppervlakte komt. Het schilderij schildert vervolgens zichzelf. Het vertelt je waar het heen wil, wat er nodig is. Als kunstenaar voldoe ik gewillig, nederig en vol overgave aan de taak om het af te ronden.

Zoals ik dagelijks aan mijn Tai Chi-leerlingen meegeef: het gaat om de weg, niet om het doel. Geef je over aan het proces, open voor de ervaring en kennis die je onderweg kunt opdoen, wees bereid tot verandering.

Nelleke

Nog even iets luchtigs om mee af te sluiten: iemand Kunst & Kitsch gezien vanavond? Er kwam een schilderij van een Dordrechtse schilder voorbij: Anthonie Piet Schotel. Hieronder een werk van hem, dat ik net heb gegoogled. Goed contrast, heldere stijl, mooie lichtwerking.