Matthijs Winnubst, kunstschilder en tai-chi instructeur in Den Haag | Dagelijks water geven

Dag 121

In mijn vorige blogpost heb ik geschreven over het afronden van het schilderij. De post van vandaag gaat over de betekenis van de afbeelding en de bijbehorende titel.

Het schilderij dat tot nu toe Van de Stad en de Zee was, draagt vanaf vandaag zijn definitieve titel:

‘Dagelijks water geven’

Deze nieuwe titel behoeft wellicht enige uitleg, die ik met liefde zal verschaffen in deze post. Een enigszins filosofische verhandeling…

Alles is er al

De verklaring van de nieuwe titel kan ik het beste beginnen met het volgende verhaal:

Een jaar geleden, kort voordat ik begon te werken aan het schilderij, heb ik meegedaan aan een workshop van Limo Business. Het betrof een dag voor startende ondernemers, waarin we kort en krachtig konden werken aan onze bedrijfsinhoud en -opzet, en onze bijbehorende plannen voor het komende jaar.

Elk plantje…Eén van de opdrachten tijdens deze dag was om ons verhaal te vertellen als ondernemer. Over wat je wilt bieden natuurlijk, maar vooral: waarom je dat wilt, wat je passie is daarin, wat je kijk is op het gebied waarin je onderneemt.

In eerste instantie kwam ik met een goed doordacht verhaal, met de nadruk op doordacht. Het zat dus vast wel goed in elkaar, maar het stroomde niet, het leefde niet. Het kostte me energie om het te vertellen. Ergens voelde ik dat er iets niet klopte. Toen ik het verhaal vervolgens een paar keer achter elkaar moest herhalen werd het steeds holler, en raakte ik meer gefrustreerd over mezelf.

Maar toen ik beide losliet (zowel het verhaal als de frustratie erover) begon er ineens een inzicht te groeien en stromen dat wél in mijzelf gefundeerd was, in heel mijn wezen, niet alleen in mijn hoofd. Het voelde veel meer echt, veel vrijer ook. Dat was het gevoel en het van binnenuit weten (houd je vast):

Alles is er al.

Wat?

Alles is er al. Dus.

…iedere dag opnieuw…Ik bedoel daarmee: wie je bent, wat je meemaakt, wat er om je heen is – alles wat is geweest en wat zal zijn – bestaat al in zijn oorsprong, het hoeft ‘alleen nog maar’ tot uiting gebracht te worden. Door het te beleven, bewust te worden, te ervaren.

Niet dat alles is voorbestemd, integendeel: wát er tot uiting komt, hangt volledig af van de keuzes die je maakt. Maar het is allemaal in potentie aanwezig.

En niet alleen is alles al aanwezig, alles is bovendien met elkaar verbonden. Jijzelf, je omgeving, de wereld, het universum. Je lichaam, je geest, je persoonlijkheid, je ziel, je energie. In het verleden, in het heden en zelfs in de toekomst.

Mijn waarheid, mijn bestemming

Dat was het inzicht dat ik kreeg ik tijdens die startersworkshop. Niet dat het ineens uit de lucht kwam vallen trouwens – ik heb er in de loop van jaren met vallen en opstaan de basis voor gelegd. Het is meer zo dat het richting en woorden kreeg, dat alles op zijn plek viel. Op één of andere manier voelde dat inzicht als de basis van waaruit ik mocht gaan werken in mijn onderneming, zowel met schilderen als in mijn Tai Chi-school.

Toen ik daarna nogmaals mijn verhaal aan de overige workshopdeelnemers mocht vertellen, werd het gepassioneerd. Mijn gehoor toonde zich geroerd door wat ik vertelde.

Ontdekken en loslaten

Voordat we terug kunnen gaan naar het schilderij en z’n nieuwe titel, heb ik nog wat meer toe te lichten:

…water geven.Alles is er dus al, in potentie aanwezig en onderling verbonden. Maar je hebt niet zomaar de keuzevrijheid uit al die mogelijkheden. Het is daarvoor nodig dat je loslaat: van je ideeën over hoe jij zelf, je omgeving en de wereld in elkaar steken of zouden moeten steken. Over hoe alles is geweest, hoe het zo is gekomen en hoe het ooit zou moeten zijn.

Niets van dit loslaten hoeft te worden bevochten, laat staan dat het kán worden bevochten. De dingen willen worden ontdekt. Letterlijk: door de dekmantel van je eigen kijk op de dingen te verwijderen, door je eigen gekleurde bril af te zetten. Alleen dan ontvouwt het complete scala aan mogelijkheden zich voor je.

Hoe werkt dat dan, dat loslaten? Daarvoor is nodig dat je je bewust wordt van de tijdelijkheid en de beperktheid, kortom van de relativiteit van je gedachten (oordelen, overtuigingen, zelfbeeld, herinneringen, enzovoorts). Want als je inziet dat die niet absoluut zijn, kun je ze ook loslaten. Elke gedachte had immers op dat specifieke moment ook een andere gedachte kunnen zijn. Het is maar net welke keuze je hebt gemaakt voor die ene gedachte.

En daar zit ‘m de crux: hoewel je door je beperkte kijk op de dingen maar een deel van alle mogelijkheden ziet, maak je toch een keuze uit het totale assortiment. En dat totale assortiment, dat is wat ik bedoelde met ‘alles is er al’. Er is een onderliggende absolute werkelijkheid die continu in beweging is: het natuurlijke verloop van de dingen. De stroom van het leven.

Bent u er nog?

Meedrijven

Die onderliggende werkelijkheid, de stroom van de dingen, kun je niet opzoeken door te grijpen, te controleren, te beheersen. Hij glipt dan door je vingers als water. Je kunt alleen de schermen die eromheen staan verwijderen. Ontdekken. Loslaten. Zodat je ernaar kunt kijken, er deelgenoot van zijn, erop kunt meedrijven.

Steeds…Dat is wat ik telkens opnieuw ervaar, wanneer ik schilder, Tai Chi-les geef, klus, fiets, vakantie vier, koffiedrink of de afwas doe: de enige manier om echt in contact te zijn met jezelf en je omgeving, is door los te laten en mee te drijven op de stroom van de dingen. Door te observeren en te accepteren, door overgave aan wat er op dat moment toch al is, door geen weerstand te bieden. Wat niet wil zeggen dat ik passief ben, integendeel. Maar ik leer om te handelen vanuit mogelijkheden die zijn geworteld in de realiteit. (Iets wat ik evengoed telkens weer vergeet, als ik pijn voel, angstig ben, wakker lig, me zorgen maak, controle wil uitoefenen, ruzie maak of me gekwetst voel.)

Maar goed, wat heeft dit alles in hemelsnaam te maken met het schilderij waarover ik in dit blog verslag doe? Welnu, ik ontdekte gaandeweg dat wat ik hierboven heb beschreven symbolisch wordt weergegeven door de afbeelding. Dat ik deels bewust, en deels onbewust keuzes heb gemaakt die zijn gebaseerd op die inzichten (een stil landschap, leegte, ruimte, enzovoorts).

Waarmee we toe zijn aan de uitleg over de titel ‘Dagelijks water geven’.

De titel verklaard (eindelijk)

Het verwerven van bovenstaande inzichten is namelijk één, maar om er naar te leven is een tweede. Daarvoor zijn toewijding, geduld, overgave en vertrouwen nodig.

…weerZoals, wanneer je iets echt wilt leren beheersen, je 10% inspiratie nodig hebt, maar vooral 90% transpiratie. Het gaat om het toepassen, het doen, het beleven, het ervaren. Elke dag opnieuw. Zoals een monnik dag in dag uit dezelfde taken verricht om in contact te komen met een ruimere, onderliggende werkelijkheid.

Vandaar de titel ‘Dagelijks water geven’: zoals je liefdevol zorgt voor de vergeet-mij-nietjes in de bakken op je balkon, in het vertrouwen dat ze gaan groeien en bloeien, zo heb je ook te zorgen voor jezelf en je directe omgeving, in overgave en in het vertrouwen dat die daarmee ook gaan groeien en bloeien. Met de keuze voor deze titel heb ik willen aangeven dat dit principe voor mij de kern is van het schilderij.

(Lees overigens hier mijn post over de keuze van de vergeet-mij-nietjes als balkonplantjes).

Nog eens ‘alles’

Waar de balkonplantjes een sleutelrol spelen in het schilderij, is de rest voor mij ook vol van betekenis. De balkons op de voorgrond staan voor het hier en nu, je huidige situatie, het vertrekpunt dat elk moment is. (Lees over de functie van de balkons in het totale beeld een eerdere blogpost.)

Het stadslandschap dat aan je voeten ligt verbeeldt het inzicht dat alles er al is. Kijk nog maar eens mee op het eindresultaat:

In eerste instantie herinnert de natuur op het schilderij ons eraan dat we in essentie zelf ‘biologie’ zijn, dat ons lichaam op zichzelf functioneert, zonder controle, betekenis of verhalen, zonder de zwaarte van ons denken. Daarbij horen de primaire basisbehoeftes, die als volgt worden verbeeld: weilanden voor voeding, woonruimte voor geborgenheid, duinen voor bescherming.

Ook onze hogere behoeftes worden weergegeven. De behoefte aan sociale contacten, aan saamhorigheid, wordt verbeeld door het tweede balkon dat zich naast je bevindt: je bent niet alleen, je woont in een gebouw met vele anderen. De kantoortorens symboliseren je behoefte aan werk, aan betekenis in je bestaan, aan waardering en erkenning. Tenslotte zie je voor zelfontplooiing en spirituele bevrediging een zee tot aan de horizon: oneindigheid en ruimte om zover te gaan als je kunt en wilt.

Het landschap is leeg, zonder mensen, auto’s, koeien, boten. Want jij, staand op het balkon, bent vrij om je bestaan naar eigen wens zelf in te vullen, te verkennen, te bewonen of – zo je wilt – te bevaren tot aan de horizon. Het landschap ligt aan je voeten doordat je dagelijks op je balkons komt om je plantjes water te geven.

Voilà.

Dagelijks water geven dus.

dag 85 t/m 90

Zo, de bomen staan. Voldoende in aantal om meer leven te brengen, maar spaarzaam genoeg om het beeld leeg te houden. En de meeste werpen hun schaduwen al op de daken. Kijk maar:
klik voor vergroting
Vanaf nu de laatste loodjes: de elementen die nog uit de toon springen in evenwicht brengen met de rest (denk aan een te blauwgrijze boom, een scheve dakrand, de weilanden die toch wat flets blijken uit te pakken, enzovoorts.) Dus voor de laatste keer vragen de volle 3,40 m2 mijn liefdevolle aandacht.

Daarna kan ik eindigen met het aanbrengen van de hoge lichten op de plekken die het volle zonlicht vangen (een enkele dakrand, een boomtak, een paar vergeet-me-nietjes. Dat werk.)

Hier zie je me nog zorgvuldig penselen aan de schaduwen van de bomen, althans, je ziet m’n hand (foto door Remco):
klik voor vergroting
Remco heeft trouwens nog meer foto’s gemaakt. Bijvoorbeeld hieronder (met baard). Kijk hoe mooi de lijnen lopen:
klik voor vergroting

dag 80

Vandaag in meerdere opzichten terug naar de basis. Na een paar weken afstand vanwege de start van mijn Tai Chi-seizoen (dat vraagt altijd wat extra aandacht) en een uitstapje van een week in de fotografie, ben ik vandaag weer teruggekeerd naar wat inmiddels voelt als mijn basis: schilderen op m’n atelier.

Ook inhoudelijk ben ik teruggekeerd naar de basis. Het schilderij met de stad en de zee gaat nu bomen krijgen. Ik ben er nog steeds niet uit hoe ik die ga vormgeven. Dus voordat ik ga zitten pielen op het grote doek, weer het schetspapier erbijgepakt. Terug naar de basis.

Nogmaals: hoe schilder ik een boom?

Natuurlijk kan ik wel een boom schilderen, schrijf ik nu. Al is het maar om niet te worden uitgelachen en om mijn ego gerust te stellen. In het geval van het schilderij waar ik aan werk, zijn er evenwel meerdere factoren, die maken dat een groene bol met een stok eronder (=boom) niet volstaat:

1. Een boom in de winter bestaat uit kale takken, oftewel lijnen. Maar alle elementen op het schilderij zijn opgebouwd uit vlakken. Dat principe kenmerkt de stijl van dit werk. Dus lijnen schilderen zou breken met de stijl van het werk en er afbreuk aan doen. Dus probeer ik op de eerste schets iets met vlakken / vlakjes:
klik voor vergroting

2. De kleinere takken van een boom in de winter zijn niet dicht / dik, maar transparant. Op het schilderij werk ik evenwel niet met transparanties (uitgezonder de hemel, omdat die bestaat bij de gratie van de afwezigheid van dichte objecten). Alle vlakken zijn dekkend geschilderd. Dus ben ik het gaan zoeken in lichtere tonen van de vlakken, en ruimte ertussen. Aquarel leent zich uitstekend voor deze zoektocht, omdat ik met die techniek niet alles kan ‘dichtsmeren’ – een neiging die ik helaas nogal sterk heb. Hieronder wat probeersels, meteen de kleur van de bomen meegenomen:
klik voor vergroting

3. Ten derde het perspectief: je kijkt in dit schilderij van bovenaf óp de bomen. Dat betekent dat de standaard vorm van de ronde bol met een stok niet klopt. In sommige gevallen, zie je niet eens de stam omdat die onder de takken schuilgaat. De vorm van de bomen wordt ook anders, behalve dan echt ronde-bol-bomen natuurlijk. Daarmee heb ik zitten knoeien op het volgende schetsblad:
klik voor vergroting

4. In de winter vormen bomen die bij elkaar staan over het algemeen een groep, en zijn ze niet echt als afzonderlijk bomen te onderscheiden. Kijk maar op onderstaande foto (niet naar de voorste bomen kijken). Dát is wat ik uiteindelijk op dit doek wil overbrengen. Dus het gaat er ook nog eens om, een transparante groep weer te geven, met de randvoorwaarden die ik hierboven heb genoemd. Daar ben ik nog niet uit. Morgen dus weer verder.
klik voor vergroting