Matthijs' blog   Schilderblogpagina 11 van 12 RSS feed van Matthijs' blog

Coloriet en onderschildering

Dag 9

Vandaag verder gewerkt aan de kleurstelling. En ik ben begonnen met een eerste aanzet voor de onderschildering.

Het schetsdoek met een overheersend bruin/sienna colorietSchetsdoek, klik voor vergroting Op het schetsdoek gezocht naar de combinaties van onderschildering en bovenlagen die ik voor ogen heb. Voor de onderheersende kleurstelling op een doek wordt de term coloriet gebruikt.

Hoewel het mijn wens is om een overheersend blauwgrijs coloriet te creëren, hebben de bruintonen vooralsnog de overhand genomen. Morgen dus weer verder puzzelen, maar niet nalaten om mee te gaan met de mooie dingen die tijdens het proces als vanzelf ontstaan. (Ja, ik weet het, ik kies toch zelf de verf uit die ik erop smeer…? Maar eenmaal bezig, laat mijn rechterhersenhelft me andere dingen doen dan mijn linkerhelft in gedachten had. Gelukkig maar voor de creativiteit.)

De torenflats en het plein in onderschilderingStart onderschildering, klik voor vergrotingOp het grote doek ben ik begonnen aan de onderschildering. Dit is de laag, waarin het schilderij al zijn eindvorm begint te vertonen. Compositie, licht en donker, coloriet wil ik daarin in hoofdlijnen aanbrengen. De definitieve toonzetting ga ik later bepalen met de toplaag (of toplagen), wanneer ik ook detaillering en hoge lichten aanbreng.

Omdat ze beeldbepalend zijn, ben ik begonnen met werken aan de torenflats – die beginnen al aardig uit de verf te komen. De juiste toon kan ik pas in de toplaag aanbrengen in samenhang met de rest van het schilderij, het gaat immers om het vinden van een juiste balans tussen beeldbepalende en ondersteunende elementen.

Het plein waarop de flats staan heb ik ook in onderschildering aangebracht, daaroverheen komen later nog lichtere tonen.

Kleur en toon

Dag 8

Had niet zoveel tijd vanochtend, dus alleen wat gepuzzeld op het schetsdoek voor de kleuropzet.

Op zich weet ik al welke sfeer ik wil treffen: winter, stilte, zonlicht op zachtgrijze en oranjerode tinten. De kleuren zelf zullen dus niet spectaculair worden. Wat veel aandacht vraagt, en wat de kracht van de afbeelding zal gaan bepalen, is de juiste toon van alle vlakken – dus de intensiteit en grijswaarde van de kleuren.

Een goed voorbeeld van het effect van verschillende tonen zie je in onderstaand schilderij van Edward Hopper, van wiens stijl ik veel leer. Het werk is opgebouwd uit veel toongradaties van maar een paar kleuren: geelgroen, oker, sienna, bruin, blauwgrijs. Supermooi vind ik.

Edward Hopper Hills South TruroEdward Hopper: Hills, South Truro

De ondertekening beamen

Dag 7

(Nog even over de titel: ik ben geen notarisopleiding gaan volgen. Er staat de óndertekening biemen, dus niet de ondertékening be-amen. Flauw.)

Beam me up

Vanochtend om 10 uur brak een spannend moment aan: gaat de beamer mijn ontwerp projecteren zoals ik wil?

En hoera, het lukte. Je kunt veel instellen met zo’n ding, en dat is nodig ook: niet alleen scherpte, maar ook afwijkingen in het beeld en zoom en helderheid en contrasten en andere eigenschappen zodat het uiteindelijk allemaal precies past.

Ontwerp

Als uitgangspunt heb ik het schilderij Twin Towers gekozen, dat ik in 2009 heb geschilderd. Waarom uitgegaan van een bestaand werk? Sowieso om weer in te komen, maar vooral ook omdat ik vanuit een bestaande compositie wil werken op een, voor mij nieuw, groot formaat. Zodat ik meer aandacht kan geven aan het schilderproces, aan kleurstelling, sfeer, verfgebruik.

Dus een foto van de Twin Towers geprojecteerd, en met potlood overgenomen tot ondertekening. Voor wie ervan houdt, al een kunstwerk op zich. Klik maar op het plaatje hieronder.
OndertekeningDe ondertekening

Verf op het doek!

Dag 6

Zo, de eerste verf staat op het doek: de imprimatura. (De wat? De imprimatura.)
imprimaturaDe imprimatura, oftewel de eerste onderschildering
Het is de eerste laag op mijn schilderij, die ik gebruik om de toon van de bovenliggende lagen te bepalen.

Hoe werkt zo’n imprimatura?

Zoals je op de afbeelding ziet, is het bovendeel wit en het onderste stuk bruinzwart. De grens tussen de twee lagen is de horizon op het schilderij in wording. Omdat de hemel geen materie heeft, maar ‘leeg’ is achter het blauw of grijs dat ik er straks overheen schilder, is de onderschildering van dat deel wit. (Als je door de lucht heen zou kunnen kijken, zit er niets achter, dus ook niets dat het licht absorbeert of in een kleur reflecteert).

Onder de horizon komt de aarde + alles wat zich op de aarde bevindt. Gebouwen, bomen, gras, duinen, zee, oftewel alle materie. Vanbinnen is dat alles donker, pikzwart. Als ik daar straks overheen ga schilderen (met in ieder geval enige transparantie), geeft de donkere onderlaag diepte aan de kleuren die ik erover heen zet, dus diepte aan de materie (gebouwen, bomen, gras, duinen, zee).

Je hoort vaak zeggen dat schilders werken van donker naar licht, of van licht naar donker. Ik doe allebei, afhankelijk van de bedoeling die ik ermee heb. De keuze voor de ligging van de horizon heb ik dus al gemaakt.

Beamer

Morgen wil ik de compositie overbrengen op het doek – als een tekening. Vandaag heb ik daarom besteed aan het instellen van de beamer die ik gisteren heb mogen lenen van mijn neef (bedankt Ward, en dank aan iedereen die heeft mee helpen zoeken naar een geschikte beamer). Ben erg benieuwd hoe dat gaat uitpakken.

Kleurenschets

Dag 5
Vandaag de penselen opgepakt om de kleurstelling van het nieuwe doek te kunnen bepalen. Maar eerst mijn potten en tubes acrylverf uit de kast getrokken en afgestoft – het weinige schilderwerk dát ik had verricht in de afgelopen jaren was met olieverf geweest.

Om een definitief palet voor het nieuwe schilderij te kunnen bepalen, heb ik van alle kleuren wat verf genomen, gemengd en combinaties op een schetsdoek gezet.
KleurenschetsKlik voor vergroting

Vooral het blauw van de lucht vind ik met acryl lastig te treffen omdat het resultaat al gauw te kunstmatig overkomt. Dus alles maar weer eens uitgeprobeerd, met wit verzacht, en met andere tinten bijgemengd. Van de blauwen zijn er ook altijd zovéel: cyaan, koningsblauw, pruisisch blauw, phtaloblauw, cerulean blauw, ultramarijn, briljantblauw, turkooisblauw, kobaltblauw, marineblauw, blauw op straat, enzovoorts.

Ook weer wennen aan de snelle droogtijd van acryl. Verf opzetten, eventueel gauw nog wat aanpassen en hups het staat er alweer voor de eeuwigheid. En dan dat andere fijne aspect van acryl: de verf droogt donkerder op dan de natte verf. Vooral een bestaande kleur bijschilderen is lastig, omdat je altijd op de gok een iets lichtere toon moet aanmaken. Daar kun je overigens wel handigheid in krijgen heeft de ervaring me geleerd.

Waarom dan toch met acryl gewerkt? Juist vanwege de snelle verwerkingstijd. Elke 15 minuten kan ik een aanpassing doen op wat ik net heb geschilderd, terwijl ik bij olieverf twee dagen moet wachten voordat de volgende laag erop kan – tenzij je nat in nat werkt natuurlijk. Op die manier hoop ik de vaart erin te houden.

Nu weekend, ik zal de kleuren van mijn schets eens op me in laten werken.

Op zoek naar een beamer

Dag 4

Wie o wie heeft een beamer die ik mag lenen?

Gezien het formaat van het doek en mijn planning, wil ik het ontwerp van mijn schilderij via een beamer op het doek projecteren en in hoofdlijnen vastleggen.
Nieuwe beamers zijn DUUR, goedkope beamers kunnen niet wat ik wil, en goede gebruikte beamers zijn lastig te vinden – er is altijd wel iets mis mee. De meest pakkende Marktplaats advertentie die ik tegenkwam: Te Koop Aangeboden Beamer met Uitstekende Eigenschappen, enige minpunt is dat hij het niet doet.

Gisteravond voor niets naar de andere kant van Den Haag gereden op een advertentie, wegens valse informatie vooraf (“What I said on the phone, may have been a bit misleading indeed – I’m sorry for that.”). Vandaag verder gezocht, nog geen resultaat…

Wie o wie heeft een wél functionerende beamer in de aanbieding?

werkplekKlaar voor gebruik

Primer, latex of gesso?

Dag 3
Geduldig stond het nieuwe doek te wachten toen ik vandaag mijn atelier binnenkwam. Hoewel ik geprepareerd linnen had gekocht, kon het oppervlak nog wel een extra laagje grondverf gebruiken. En wat gebruik je dan?

Even een stuk theorie voor de liefhebber: schilder nooit op huis- tuin- en keukenlatex, die gedraagt zich niet flexibel bij vocht- en temperatuurwisselingen. Je kunt speciale grondverven kopen, namelijk kunstharsdispersies oftewel primers. Vaak worden deze ook op de markt gebracht als gesso, omdat schilders vanuit het verleden gewend zijn geweest om met gesso te werken. Het verwarrende is, dat échte gesso weinig of niet meer op de markt komt – dat is namelijk een recept uit een ver verleden waarin krijt of kalk in lijm of andere troep werd opgelost, maar wat uiteindelijk tot uitdroging van de verflagen leidt met het bekende craquelé tot gevolg. Einde theorie.

Afijn, heb dus een mooie laag kunstharsdispersie aangebracht.

werkplekAlles klaar voor gebruik op mijn favoriete werkplek